Metoda dobrego startu aktywizuje rozwój psychomotoryczny. Ma wielostronne zastosowanie w pracy z dziećmi.
W metodzie dobrego startu wyodrębnia się trzy podstawowe rodzaje ćwiczeń:
Ćwiczenia ruchowe – usprawniają analizator kinestetyczno – ruchowy.
Ćwiczenia ruchowo –słuchowe angażują dwa analizatory : kinestetyczno – ruchowy i słuchowy.
Ćwiczenia ruchowo –słuchowo- wzrokowe kształcą zaś trzy analizatory: kinestetyczno – ruchowy, słuchowy i wzrokowy.
Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu przebiegają zawsze wg stałego schematu:
- zajęcia wprowadzające,
- zajęcia właściwe,
- zakończenia zajęć.
Zajęcia wprowadzające
Przygotowaniem do właściwych ćwiczeń metodą dobrego startu są ćwiczenia orientacyjno – porządkowe, np.:
- marsz przy muzyce lub zbiórka w dwuszeregu,
- ćwiczenia o charakterze "musztry”, takie jak przyjmowanie postawy baczność, spocznij, z wysunięciem nogi, zwrot w lewo, ćwiczenia orientacji w lewej i prawej stronie ciała,
- różne sposoby powitania, np. poprzez podanie rąk, salutowanie, powitanie paluszków, czyli zestawienie odpowiadających sobie palców prawej i lewej ręki lub dwóch witających się osób,
Ćwiczenia polegające na słuchaniu piosenki odtwarzanej z magnetofonu. (dziecko w pozycji siedzącej).
Rozmowa nt piosenki, wyjaśnienie niezrozumiałych słów, oglądanie ilustracji potrzebnych do zajęć. Słuchając odpowiedzi zwracamy uwagę sposób wypowiadania się dzieci, prawidłowe formułowanie wypowiedzi, poprawność wymowy. Rozmowa z dziećmi stwarza okazję do ćwiczenia słuchu fonematycznego.
Zajęcia właściwe
Ćwiczenia ruchowe stanowią pierwszy etap ćwiczeń właściwych w każdym z zajęć prowadzonych metodą dobrego startu. Ćwiczenia te to zabawa ruchowa, która ma charakter usprawniający i relaksujący. Wykonuje się je w postawie stojącej, dzieci stoją w kręgu na środku sali. W czasie zabawy dzieci wykonują ruchy całymi kończynami, dłońmi, stopami, palcami, odtwarzając np. lot ptaka, nawijanie wełny na kłębek, kopanie piłki, grę na różnych instrumentach. W czasie ćwiczeń ruchowych zaczynamy od kształcenia ruchów całego ciała (tzw. motoryka duża) a następnie prowadzimy usprawnianie ruchów rąk (tzw. motoryka mała). Przechodzimy od ćwiczenia ruchów globalnych do precyzyjnych (cała kończyna, dłoń, palce). Najpierw wykonujemy ćwiczenia jedną kończyną, następnie podnosimy stopień trudności zadania i wykonujemy je obiema rękami, co kształci koordynację ruchów kończyn. Stosujemy tez ruchy szybkie i powolne.
Oprócz ćwiczeń usprawniających precyzje i koordynację ruchów, wprowadzamy też ćwiczenia ruchowe o charakterze relaksacyjnym. Ich celem jest zmniejszanie nadmiernego napięcia mięśniowego i ukazanie dziecku możliwości świadomego regulowania poziomu napięcia mięśniowego, za pomocą prostych ćwiczeń relaksacji aktywnej.
Do ćwiczeń ruchowych wprowadzamy też elementy kształcące i utrwalające orientację w schemacie ciała i przestrzeni. Wśród ćwiczeń ruchowych można wyróżnić ćwiczenia usprawniające ruchy rąk, jak naśladowanie różnych modeli układania i zestawiania dłoni i palców, np. figa, pstrykanie palcami, zestawienie dłoni i palców naśladujących dzwonek, zabawę w odszukiwanie "brakującego” palca. Podobną formą zajęć są zabawy paluszkowe: idzie rak, idzie kominiarz po drabinie, kosi, kosi łapki, bawimy się paluszkami, powitanie paluszków, które polegają na wykonywaniu ruchów palcami i dłońmi wraz z wypowiadaniem rytmicznego wierszyka.
Do ćwiczeń ruchowych możemy też wplatać ćwiczenia ortofoniczne. Ćwiczenia ruchowe maja na celu usprawnianie czynności analizatora kinestetyczno – ruchowego, a zatem kształcą motorykę i jednocześnie rozwijają orientację w schemacie ciała i przestrzeni.
Ćwiczenia ruchowo – słuchowe
Zasadnicze ćwiczenia ruchowo –słuchowe – to rytmiczne ćwiczenia pięści, dłoni, palców na wałeczkach z piaskiem. Odbywają się one w pozycji siedzącej.
Układ ręki przy wykonywaniu ćwiczeń jest następujący: przedramię oparte o stół, pięść, dłoń lub palce oparte na wałeczku. Podczas ćwiczeń dzieci uderzają (pięścią, dłonią lub opuszkami zgiętych palców) w wałeczek, wystukując w ten sposób rytm śpiewanej piosenki.
Dzieci śpiewając piosenkę mogą wykonywać na wałeczkach rytmiczne ruchy :
- pięścią,
- dłonią (wewnętrzną strona dłoni, zewnętrzną stroną dłoni, brzegiem dłoni)
- palcami (jednym palcem, dwoma palcami, kolejno wszystkimi palcami).
Najpierw stosujemy ćwiczenia obejmujące ruchy jednej ręki, zaczynając od ręki dominującej, następnie ćwiczenia obu rąk .
Podczas ćwiczeń przy użyciu obu rąk ich układ może być prosty: ręce ułożone są równolegle obok siebie lub skrzyżowany: ręce złożone na krzyż. Ruchy rąk mogą być wykonywane jednocześnie, obie ręce pracują razem, lub sukcesywnie, gdy ręce uderzają w wałeczek kolejno, na przemian jedna po drugiej.
Ćwiczenia wykonywane są początkowo na wałeczku w tym samym miejscu, bez przemieszczania w przestrzeni, potem w różnych układach przestrzennych. Wystukiwanie rytmu ma początkowo kierunek od lewej do prawej, w następnych ćwiczeniach od prawej do lewej, a wreszcie tam i z powrotem.
Rytm można odtwarzać w ćwiczeniach w sposób zróżnicowany: z mniejszą lub z większą siłą. Rytmy mogą przyjmować różne formy: naciskania, uderzania, głaskania wałeczka. Dzieci też mogą uderzać na przemian wałeczek i powierzchnię stołu, wystukiwać rytm na wałeczku na zmianę: raz pięścią, raz dłonią. Po zakończeniu cyklu ćwiczeń na woreczkach i wałeczkach, kształcących m.in. precyzję ruchów rąk i koordynację, można przejść do ćwiczeń ruchów całego ciała, powiązanych ze śpiewaną jednocześnie piosenką.
Ćwiczenia ruchowo –słuchowe kształcą gnozję palców, precyzję i elastyczność ruchów, koordynację ruchów obu rąk, usprawniają więc funkcjonowanie analizatora kinestetyczno – ruchowego. Ze względu na udział elementu muzycznego i rytmicznego rozwijają percepcję słuchową, poczucie rytmu, zatem aktywizują czynność analizatora słuchowego.
Ćwiczenia ruchowe- słuchowo- wzrokowe
Są zasadniczą częścią metody dobrego startu i występują podczas każdych kolejnych zajęć. Podstawę ćwiczeń stanowią wzory graficzne. Ćwiczenia polegają na odtwarzaniu ruchem (element ruchowy) wzorów graficznych (element wzrokowy) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki (element słuchowy) i przebiegają wg ustalonego schematu.
Etapy ćwiczeń ruchowo- słuchowo- wzrokowych:
- Próba samodzielnego odtwarzania ruchem rytmu piosenki lub dobieranie wzoru do piosenki.
Prowadzący przypomina tytuł piosenki , następnie proponuje, by każde dziecko spróbowało wyrazić ruchem rytm piosenki, np. klaskaniem, przytupywaniem, dowolnymi ruchami rąk i nóg.
- Pokaz i omówienie wzoru, demonstracja ćwiczenia.
- Utrwalanie wzoru i jego powiązania z piosenką – wodzenie palcem po wzorze.
- Odtwarzanie wzoru różnymi technikami:
- w powietrzu - ręką (odwzorowywanie z planszy, następnie z pamięci), na podłodze – nogą,
- na powierzchni stołu lub podłogi – palcem, na tackach z piaskiem – palcem,
- na dużym arkuszu papieru (np. papieru pakowego, gumolitu) lub na tabliczkach – kredą (węglem, kredkami świecowymi),
- na kartce papieru z bloku rysunkowego - pędzlem, ołówkiem, kredą lub w zeszycie bez liniatury – ołówkiem,
- w liniaturze zeszytu – ołówkiem (mazakiem, długopisem).
Ćwiczenia ruchowo-słuchowe- wzrokowe mają największe znaczenie w metodzie dobrego startu. Kształcą funkcje psychomotoryczne w sposób najbardziej wszechstronny. Wzory graficzne przyswajane są polisensorycznie. Ćwiczenia rozwijają percepcję wzrokową (analiza i synteza wzrokowa) poprzez analizowanie elementów wzoru i syntetyzowanie ich w czasie odtwarzania. Ćwiczenia kształcą koordynację wzrokowo –ruchową w czasie odtwarzania wzorów graficznych za pomocą ruchów. Usprawniają motorykę kończyn: precyzję i koordynację ruchów (współdziałanie ręki i nogi). Ćwiczą też pamięć wzrokową, gdy dzieci odtwarzają z pamięci wzory graficzne o trudnej strukturze. Kształcą orientacje przestrzenną ze względu na konieczność reprodukowania wzorów zorientowanych przestrzennie, a właściwie zlokalizowanych w przestrzeni, a ich elementów w strukturze wzoru. Utrwalają prawidłową orientacje w przestrzeni. Ćwiczenia te rozwijają współdziałanie wszystkich trzech analizatorów , a więc kształcą koordynację ruchowo –słuchowo- wzrokową, czyli integrację percepcyjno – motoryczną.
Zakończenie zajęć
Zajęcia można kończyć zabawą z piosenką, pląsami zuchowymi. Zajęcia mają charakter ćwiczeń wokalno- rytmicznych lub ćwiczeń słuchowo –ruchowych.
Zajęcia te jednocześnie dają odpoczynek, relaksują i rozładowują napięcie emocjonalne, powstałe w skutek zmęczenia serią intensywnych ćwiczeń, koniecznością dostosowania się do tempa pracy w grupie, do wymagań nauczyciela i wykonywania zadania na odpowiednim poziomie.
Kontrolowanie sposobu pracy i efektów ćwiczeń
Wytwory graficzne powstałe podczas ćwiczeń mogą stanowić podstawę oceny postępów w ćwiczeniach. Ocenę tę przeprowadzamy uwzględniając następujące kryteria:
Zgodność reprodukcji ze wzorem:
- kształt elementów (błędy : zastępowanie koła elipsą itp.),
- liczba elementów (błędy: opuszczanie, dodawanie, podwajanie elementów),
- wielkość elementów (błędy: niewłaściwe proporcje wielkości),
- lokalizacja wzoru w przestrzeni (błędy: rotacja całego wzoru),
- lokalizacja elementów we wzorze (błędy: podnoszenie, opuszczanie, przestawianie w prawo – w lewo i rotowanie elementów we wzorze),
- odległość między elementami (błędy: niezachowanie równoległości linii, styczność, zachodzenie na siebie elementów).
- Poziom graficzny reprodukcji:
- ciągłość linii (błędy: przerywanie linii, linia złożona z kilku dorysowanych odcinków),
- grubość linii (błędy: niejednakowa szerokość linii),
- poprawność linii (błędy: linie proste odtwarzane jako faliste, drżące),
- poprawność kątów i łuków (błędy: kąty przekształcone w łuki, łuki niekształtne)
Każdej pracy można przypisać minimum – 0, maksimum – 10 punktów ujemnych, oceniając minusem (1 pkt ujemny) wadliwe wykonanie rysunku wg poszczególnych dziesięciu kategorii.
Konspekt zajęć prowadzonych Metodą Dobrego Startu
Temat: Opracowanie piosenki, wyliczanki Siała baba mak i wzoru graficznego 1A.
Pomoce: Plansza ze znakiem graficznym 1A. Dla każdego dziecka: woreczki, kartka z bloku rysunkowego, zeszyt czysty, ołówek; ilustracja kwitnącego maku, makówka.
Metoda dobrego startu – stymulowania rozwoju psychomotorycznego i rehabilitacji psychomotorycznej.
Formy: ćwiczenia ruchowe, ruchowo- słuchowe, ruchowo- słuchowo- wzrokowe.
Zajęcia wprowadzające:
- Marsz przy akompaniamencie pianina – parami,
- Przywitanie się: dzieci stoją w kole i śpiewają piosenkę:
Gdy się dzieci mają bawić,
wpierw dzień dobry mówią sobie,
uśmiechają się do siebie
i podają ręce obie.
- Słuchanie piosenki Siała baba mak,
- Rozmowa z dziećmi nt piosenki: prowadzący pokazuje ilustrację kwiatu maku, makówkę. Wspólnie powtarza z dziećmi słowa piosenki i śpiewa z nimi piosenkę,
- Ćwiczenia słuchu fonematycznego- wyodrębnianie z tekstu piosenki/;
- zdania: co robiła baba?,
- wyrazów – rymów.
Zajęcia właściwe:
Zabawy ruchowe: dzieci stają parami buziami do siebie. Podają sobie prawe dłonie, potem lewe. Trzymając się za ręce robią obrót, stojąc koło siebie para za parą. Śpiewając wyliczankę maszerują para za parą w jej rytmie:
sia - ła ba –ba mak następuje zwrot do tyłu, ostatnia para jest pierwsza,
nie wie- dzia –ła jak zwrot do tyłu ostatnia para jest pierwszą,
a dziad wie- dział
nie po-wie-dział
a to by- ło tak (bis) zwrot do tyłu i powtórzenie.
Zabawa jest kontynuowana aż do wyczerpania możliwości zmiany par- każde dziecko chodzi z każdym. Dzieci utrwalają w tej zabawie praktyczną znajomość prawej i lewej ręki, uczą się znaczenia komendy: w tył zwrot, ćwiczą koordynację słuchowo- ruchową w zakresie ruchów dużych maszerując w rytm śpiewanej piosenki.
Zabawy ruchowo- słuchowe: dzieci siedzą przy stolikach , gdzie przygotowane są woreczki dwa mniejsze i dodatkowo jeden duży. Śpiewają wystukując rytm równocześnie dwiema piąstkami na obu woreczkach.
Potem następuje zmiana. Na dużym woreczku "dziad i baba”, czyli lewa ręka i praw połączone krawędziami "maszerują " w rytmie śpiewanej piosenki od lewej do prawej dużego woreczka.
Następnie dzieci dosuwają do dużego woreczka dwa mniejsze i krawędziami obu rąk uderzają rytmicznie od lewej do prawej.
Po schowaniu woreczków dzieci przy dużej tablicy razem z panią śpiewają i rysują kropki "maku”.
Zabawy ruchowo- słuchowo-wzrokowe: dzieci śpiewają i malują w powietrzu kropki.
Po tych ćwiczeniach dzieci śpiewają i malują kropki.
Odtwarzanie wzoru z pamięci kreśląc wzór ręką na stole, a następnie nogą na podłodze i jednocześnie śpiewając piosenkę.
Odtwarzanie wzoru palcem i farba plakatową na kartce papieru (śpiew). Dzieci otrzymują zeszyty i ołówek. Nauczyciel "wpisuje” śpiewając piosenkę parę kropek . Na dane hasło dzieci śpiewają razem z panią piosenkę i rysują rytmicznie kropki.
Zakończenie zajęć:
Dzieci stoją w kole i śpiewają piosenkę:
Gdy się dzieci chcą pożegnać,
do widzenia mówią sobie,
uśmiechają się do siebie
i podają ręce obie. Opracowała: mgr Joanna Szarkiel
Nauczyciel Przedszkola Miejskiego nr4
w Stargardzie Szczecińskim